VOC-schip Batavia
Deze collectie brengt het leven in en rond Batavia tot leven met zes zorgvuldig geselecteerde kunstposters. Van markttafereel tot zeegezicht, elk werk vertelt een eigen verhaal over de handelsstad die ooit het hart vormde van de Nederlandse aanwezigheid in Azië. Helemaal bovenaan zie je het indrukwekkende VOC-schip ''Batavia'', een historische reconstructie die vandaag de dag te bewonderen is bij museum Batavialand in Lelystad.
Meer over dit schip lees je verderop op de pagina. Duik in een visueel rijk verleden vol ontmoetingen, handel en contrasten.
VOC-schip Batavia
Het Verhaal van de Batavia: Van Trots tot Tragedie
De Batavia staat symbool voor zowel de grootsheid als de donkere kanten van Nederland's 17e eeuw. Dit imposante VOC-schip, gebouwd tussen 1627 en 1628 op de Peperwerf in Amsterdam, was een technisch meesterwerk dat de Nederlandse scheepsbouwkunst op zijn hoogtepunt vertegenwoordigde. Met zijn 46 tot 48 meter lengte en als spiegelretourschip ontworpen voor de gevaarlijke handelsreizen naar Nederlands-Indië, belichaamde de Batavia de ambitie en het vakmanschap van de Verenigde Oost-Indische Compagnie.
Op 29 oktober 1628 vertrok de Batavia voor haar eerste en tevens laatste reis naar Azië, beladen met kostbare goederen waaronder zilver, goud en juwelen ter waarde van 260.000 gulden. Aan boord waren 341 opvarenden, van zeelieden tot soldaten, en van vrouwen tot kinderen die hun fortuin zochten in de verre koloniën. Het schip was meer dan een transportmiddel, het was een drijvende gemeenschap die de Nederlandse aanwezigheid in Azië moest versterken.
De Noodlottige Wending: Muiterij en Schipbreuk
Wat als een routine-handelsmissie begon, ontaardde in een van de gruwelijkste verhalen uit de maritieme geschiedenis. Spanningen tussen opperkoopman François Pelsaert en schipper Adriaan Jakobsz escaleerden tijdens de reis, waarbij onderkoopman Jeronimus Cornelisz (een voormalige apotheker uit Haarlem) een centrale rol speelde in een samenzwering.
Op 4 juni 1629 sloeg het noodlot toe toen de Batavia op volle snelheid op Morning Reef van de Houtman Abrolhos-eilanden voor de westkust van Australië liep. Van de 322 opvarenden verdronken er 40, terwijl de rest zich naar nabijgelegen eilandjes wist te redden. Dit was echter slechts het begin van een nog gruwelijker drama.
Het Schrikbewind van Cornelisz
Terwijl Pelsaert met een sloep naar Batavia voer om hulp te halen, greep Jeronimus Cornelisz de macht over de overlevenden. Wat volgde was een van de bloedigste muiterijen in de maritieme geschiedenis - Cornelisz en zijn handlangers vermoordden systematisch meer dan 120 mensen op wat later "Murder Island" zou worden genoemd. Pas toen Pelsaert op 17 september 1629 terugkeerde met het reddingsschip Sardam, kwam er een einde aan dit schrikbewind. Cornelisz werd samen met zijn voornaamste handlangers op 2 oktober 1629 ter plekke opgehangen.
Tijdlijn van de gebeurtenissen
Vertrek van Texel
Oktober 1628
De Batavia, een 46-meter lang spiegelretourschip van de VOC, vertrekt op 29 oktober 1628 vanaf Texel met 341 opvarenden aan boord. Het imposante schip was pas gebouwd en fungeerde als vlaggenschip van een vloot van zeven schepen. Onder leiding van opperkoopman Francisco Pelsaert was het beladen met kostbare handelsgoederen ter waarde van 260.000 gulden
Spanning bij Kaap de Goede Hoop
April 1629
Na maanden op zee bereikt de Batavia op 14 april 1629 Kaap de Goede Hoop voor bevoorrading. Tijdens deze cruciale tussenstop escaleren de spanningen tussen opperkoopman Pelsaert en schipper Adriaan Jacobsz dramatisch. Samen met onderkoopman Jeronimus Cornelisz begint Jacobsz actief te complotteren tegen Pelsaert's gezag, wat de basis legt voor de latere tragedie
Schipbreuk op Morning Reef
4 Juni 1629
In de vroege ochtend van 4 juni 1629 vaart de Batavia op volle snelheid toen zij op Morning Reef van de Houtman Abrolhos-eilanden voor de Australische westkust loopt. Van de 322 opvarenden verdrinken er 40 onmiddellijk, terwijl de rest zich naar nabijgelegen eilandjes weet te redden. Deze catastrofe markeert het begin van een nog gruwelijker drama
Begin van het Bloedbad
Juli 1629
Nadat Pelsaert met een sloep naar Batavia is vertrokken om hulp te halen, grijpt Jeronimus Cornelisz de macht over de overlevenden op Beacon Island. Op 3 juli 1629 begint hij zijn macabere plan: het systematisch uitroeien van medeschipbreukelingen. Over drie maanden worden 125 mensen vermoord, waaronder vrouwen, kinderen en zuigelingen
Heldenmoed van Wiebbe Hayes
September 1629
Op 2 september 1629 neemt soldaat Wiebbe Hayes, die met een groep naar West Wallabi Island was gestuurd, Cornelisz gevangen na een gewelddadige confrontatie. Hayes en zijn mannen hadden onverwacht vers water gevonden en wisten van de massamoorden op de andere eilanden. Hun moed en doorzettingsvermogen redden de laatste overlevenden
Gerechtigheid en Executie
Oktober 1629
Op 16 september 1629 keert Pelsaert terug met het reddingsschip Sardam. Na verhoor van de overlevenden laat hij Cornelisz en zes medeschuldigen op 2 oktober 1629 ophangen op Seals Island. Zij worden de eerste Europeanen die legaal geëxecuteerd worden in Australië. Van de oorspronkelijke 341 opvarenden hebben slechts 122 mensen de tragedie overleefd
Heropleving in Lelystad
1985-1995
Tussen 1985 en 1995 wordt in Lelystad een wetenschappelijk verantwoorde reconstructie van de Batavia gebouwd onder leiding van scheepsbouwmeester Willem Vos. Met traditionele 17e-eeuwse technieken en materialen wordt het schip nauwgezet nagebouwd. Op 7 april 1995 wordt de reconstructie gedoopt door Koningin Beatrix, waarmee de Batavia opnieuw tot leven wordt gewekt als levende geschiedenisles
De Betekenis voor de Nederlandse Maritieme Geschiedenis
De Batavia vertegenwoordigt een cruciaal hoofdstuk in de Nederlandse maritieme geschiedenis. De VOC, opgericht in 1602, was 's werelds eerste multinationale onderneming en domineerde gedurende twee eeuwen de wereldhandel. In de 17e eeuw bezat Nederland maar liefst 2600 zeegaande koopvaardijschepen - bijna vijfmaal meer dan de Engelse vloot. Deze maritieme suprematie maakte Nederland tot een wereldmacht tijdens de 17e eeuw.
Het spiegelretourschip zoals de Batavia was het werkpaard van deze handelsexpansie. Deze schepen, met hun gemiddelde lengte van 40 meter en laadvermogen van 800 ton, waren technische hoogstandjes die de gevaarlijke reizen naar Azië mogelijk maakten. De Nederlandse scheepsbouw was zo geavanceerd dat Europa-wijd vraag bestond naar Nederlandse schepen. Zelfs de Russische tsaar Peter de Grote kwam naar Nederland om de scheepsbouwtechnieken te bestuderen.
Museum Batavialand: Waar Geschiedenis Herleeft
Vandaag de dag kunnen bezoekers deze dramatische geschiedenis beleven in Museum Batavialand in Lelystad, ontstaan uit de fusie tussen de Bataviawerf en het Nieuw Land Erfgoedcentrum. Het museum biedt een unieke combinatie van tentoonstellingen over de maritieme geschiedenis, de ontstaansgeschiedenis van Flevoland, en vooral de spectaculaire reconstructie van het VOC-schip Batavia.
De reconstructie, gebouwd tussen 1985 en 1995 onder leiding van scheepsbouwmeester Willem Vos, is geen gewone reconstructie maar een wetenschappelijk verantwoorde reconstructie gebaseerd op uitgebreid historisch onderzoek. Met traditionele 17e-eeuwse technieken en materialen zoals eikenhout, henneptouw en lijnolie werd het schip nauwgezet nagebouwd, waarbij zelfs het decoratieve snijwerk en de 200 kilo zware gouden lantaarn authentiek zijn uitgevoerd.
Bijzondere Weetjes en Fascinerende Details
De reconstructie van de Batavia in Museum Batavialand biedt talloze fascinerende details die bezoekers meevoeren naar de 17e eeuw. Het schip heeft een zeiloppervlak van 1180 vierkante meter en 21 kilometer tuigage. De 24 gietijzeren kanonnen herinneren aan de gevaarlijke wereld waarin VOC-schepen moesten opereren.
Een bijzonder detail is dat de Batavia niet alleen historisch waardevol is, maar ook een levende geschiedenisles. In het museum worden traditionele ambachten zoals smeden, zeilmaken en houtbewerking gedemonstreerd op de authentieke scheepswerf. Bezoekers kunnen zien hoe ambachtslieden een 16e-eeuws waterschip reconstrueren met dezelfde technieken als eeuwen geleden.
Het oorspronkelijke scheepswrak van de Batavia, ontdekt in 1963, bevindt zich nog steeds in het Western Australian Shipwrecks Museum in Fremantle. Recent archeologisch onderzoek heeft nieuwe inzichten opgeleverd over de 17e-eeuwse Nederlandse scheepsbouw, waarbij dendrochronologisch onderzoek van het scheepshout onthulde hoe Nederland zijn houttekorten oploste door import uit verschillende Europese landen.
Een Brug Tussen Verleden en Heden
Voor liefhebbers van historische kunst en posters biedt het verhaal van de Batavia een rijke bron van inspiratie. De dramatische gebeurtenissen, de prachtige scheepsbouw en de culturele betekenis van de VOC-periode hebben kunstenaars door de eeuwen heen geïnspireerd. De reconstructie in Museum Batavialand staat symbool voor hoe Nederland zijn maritieme erfgoed koestert en doorgeeft aan nieuwe generaties.
Het museum combineert op unieke wijze educatie, beleving en erfgoedbehoud. Bezoekers kunnen niet alleen de Batavia van binnen en buiten verkennen, maar ook de 4000 vierkante meter grote tentoonstellingsruimte bezoeken die 7000 jaar Nederlandse geschiedenis toont, van de prehistorische Swifterbantcultuur tot de moderne inpoldering van Flevoland.
Conclusie: Een Tijdloze Erfenis
De Batavia en Museum Batavialand vertegenwoordigen meer dan alleen maritieme geschiedenis . Zij symboliseren Nederlandse innovatie, moed en doorzettingsvermogen. Van de tragische gebeurtenissen in 1629 tot de meesterlijke reconstructie in de 20e eeuw, het verhaal van de Batavia blijft fascineren en inspireren. Voor bezoekers van Museum Batavialand is het een kans om letterlijk aan boord te stappen van de geschiedenis en de Nederlandse maritieme erfenis te ervaren zoals nergens anders mogelijk is.