Amsterdam Museum
Van indrukwekkende stadsgezichten en maritieme macht tot ontroerende portretten en buitenlandse landschappen, elk kunstwerk op deze pagina vertelt een bijzonder verhaal over de stad en haar bewoners. Ontdek de parels uit de collectie, waaronder werken verzameld door de Amsterdamse filantroop Piet van Eeghen.
Scroll naar beneden en ontdek de verhalen achter de kunstwerken en het Amsterdam Museum..
Een Tijdreis door het Amsterdam Museum
Stap binnen in de levendige geschiedenis van Amsterdam met deze bijzondere collectie van 13 kunstwerken uit het Amsterdam Museum. Van iconische stadsgezichten tot intieme portretten: elk werk ademt het karakter van de stad en haar bewoners. Laat je meevoeren langs verhalen van vrijheid, handel, kunst en stedelijke vernieuwing.
Amsterdam Museum
Het Amsterdam Museum (tot 2010 bekend als het Amsterdams Historisch Museum) is hét stadsmuseum van Amsterdam. Hier ontdek je de rijke geschiedenis en cultuur van de stad, van de middeleeuwen tot nu. Het museum beheert een enorme collectie van zo’n 70.000 objecten, variërend van eeuwenoude schilderijen en prenten tot alledaagse gebruiksvoorwerpen en historische curiosa.
Oorspronkelijk was het museum gevestigd in het voormalige weeshuis aan de Kalverstraat, en veel oorspronkelijke onderdelen van dat Burgerweeshuis maken nog steeds deel uit van de presentatie. Vanwege een grootschalige renovatie van de hoofdlocatie is het Amsterdam Museum momenteel tijdelijk gehuisvest aan de Amstel (in het Amstelhof gebouw). Deze tijdelijke locatie deelt het museum met andere instellingen, maar de missie blijft hetzelfde: het verhaal van Amsterdam vertellen aan de hand van kunst en objecten die de stad hebben gevormd.
Foto: Fentener van Vlissingen – CC BY-SA 3.0
Tijdlijn Amsterdam Museum
Bekijk de tijdlijn van het Amsterdam Museum, klik op de jaartallen en ontdek de verhalen achter elk moment.
Burgerweeshuis
1580
Het voormalige Sint Luciënklooster wordt in gebruik genomen als Burgerweeshuis (stadsweeshuis) na de Alteratie van 1578. Om het nieuwe weeshuis herkenbaar te maken, krijgt het pand een imposante poort aan de Kalverstraat, voorzien van een reliëf van beeldhouwer Joost Bilhamer en een dichtregel toegeschreven aan Vondel. Bijna vier eeuwen lang (tot 1960) bood dit weeshuis onderdak aan Amsterdamse wezen.
Afbeelding van Joost Jansz. Bilhamer, Wikipedia, licentie: CC BY-SA 3.0,
Amsterdams Historisch Museum
1926
Oprichting van het Amsterdams Historisch Museum, dat zijn eerste onderkomen vindt in de middeleeuwse Waag op de Nieuwmarkt. Dankzij een legaat van de familie Van Eeghen kon de Waag verbouwd en ingericht worden als museum. In de Waag toont het museum voortaan de geschiedenis van Amsterdam, totdat het pand enkele jaren later ook onderdak biedt aan het Joods Historisch Museum.
op de afbeelding zie je de Waag
voormalige Burgerweeshuis aan de Kalverstraat.
1975
Het Amsterdams Historisch Museum verhuist naar het voormalige Burgerweeshuis aan de Kalverstraat. In dit monumentale complex, dat sinds 1580 als weeshuis had gediend krijgt het museum aanzienlijk meer ruimte. De 17e-eeuwse Regentenkamer van het weeshuis blijft intact als herinnering aan de historie, en de nieuwe locatie biedt een chronologisch overzicht van de stadsgeschiedenis van de middeleeuwen tot heden.
Amsterdam Museum
2011
Het museum verandert zijn naam van Amsterdams Historisch Museum in Amsterdam Museum, om een bredere stadsgerichtheid te benadrukken (het woord “Historisch” vervalt). Ter gelegenheid van de naamswijziging én de 10e verjaardag van Wikipedia draagt het museum bij aan open kennis: op 15 januari 2011 overhandigt conservator Gusta Reichwein een USB-stick met ~25.000 hoogwaardige objectfoto’s aan Wikimedia Nederland, om de collectiebeelden publiek toegankelijk te maken.
renovatie
2022
Vanwege een grootschalige renovatie van het hoofdgebouw sluit de locatie Kalverstraat tijdelijk haar deuren. Het Amsterdam Museum verhuist gedurende de verbouwing naar een nieuwe tijdelijke vestiging aan de Amstel (in de Hermitage, het Amstelhof gebouw). Daar opent in maart 2022 de presentatie Panorama Amsterdam over de stadsgeschiedenis, terwijl het museum op andere locaties in de stad ook activiteiten blijft organiseren.
Afbeelding van Gert Jan van Rooij, Wikipedia, CC BY-SA 4.0
Heropening
2028
De planning is nu dat het nieuwe Amsterdam Museum in 2028 zijn deuren aan de Kalverstraat weer opent, met moderne museumfaciliteiten en een heringericht monumentaal Burgerweeshuis.
Voor nu, kunnen we het Amsterdam museum nog even bezoeken in het Amstelhof gebouw.
Foto: Fentener van Vlissingen – CC BY-SA 3.0
De werf van de VOC op Oostenburg
Een van de topstukken in het Amsterdam Museum is “De werf van de Verenigde Oost-Indische Compagnie met het Oost-Indisch Zeemagazijn op het eiland Oostenburg”. Dit imposante schilderij uit 1696 van Ludolf Bakhuizen toont een bruisend tafereel op de scheepswerf van de VOC in Amsterdam. We kijken uit over het IJ, waar op de voorgrond een halfafgebouwd Oost-Indiëvaarder-schip net te water is gelaten, terwijl links een bijna zeilklaar VOC-schip ligt te wachten op vertrek naar de Oost.
Op de achtergrond zien we het gigantische Oost-Indisch Zeemagazijn, een pakhuis van wel 180 meter breed waarin de kostbare handelsgoederen werden opgeslagen. Dit schilderij zit vol leven: timmerlieden, touwslagers en zeelieden gaan druk in de weer met de scheepsbouw.
Een leuk weetje is dat kort na het maken van dit schilderij niemand minder dan tsaar Peter de Grote de Amsterdamse scheepswerven bezocht om er de kneepjes van scheepsbouw te leren (in 1697). Bakhuizens schilderij legt dus niet alleen de bedrijvigheid van de Gouden Eeuw vast, maar herinnert ook aan Amsterdam als internationaal kenniscentrum van de scheepvaart. Als je voor dit doek staat, kun je je bijna de geuren van hout en teer voorstellen en het gebulder van de scheepsbouwers horen, een stukje 17e-eeuws Amsterdam om in weg te dromen.
Gezicht op Amsterdam in vogelvlucht
Reis nog verder terug in de tijd met “Gezicht op Amsterdam in vogelvlucht”, een schilderij (of eigenlijk geschilderde plattegrond) uit 1538 van Cornelis Anthonisz. Dit meesterwerk is de oudst bewaard gebleven kaart die de héle stad Amsterdam toont. Anthonisz schilderde de stad vanuit een imaginaire vogelvluchtperspectief, lang voordat drones of luchtballonnen bestonden.
Het resultaat is een verbluffend gedetailleerd panorama: je kijkt als het ware schuin van boven op het middeleeuwse Amsterdam, dat toen nog geheel binnen de oude stadsomwalling lag. Op het schilderij kun je alle stadspoorten, kerktorens en kloosters van de 16e-eeuwse stad herkennen.
Dit vogelvluchtgezicht werd in opdracht van het stadsbestuur gemaakt en gold destijds als een staaltje state-of-the-art cartografie. Het schilderij heeft eeuwenlang in het stadhuis gehangen en diende als cadeau voor keizer Karel V.
Voor ons nu is het een fascinerende tijdcapsule: je ziet Amsterdam in 1538, met grachten die nog maar net waren gegraven en een skyline waarin de Oude Kerk en Nieuwe Kerk de hoogste punten zijn. Het is alsof je door de ogen van een 16e-eeuwer naar de stad kijkt, een must-see voor iedereen die van Amsterdam houdt en wil zien hoe de stad er bijna 500 jaar geleden uitzag.
Jan van Speijk in de kruitkamer van het schip
Van rustige stadsgezichten gaan we naar een dramatisch historisch moment: het schilderij “Van Speijk in de kruitkamer van het schip”. Dit doek uit de 19e eeuw toont de beruchte gebeurtenis op 5 februari 1831, waarbij Jan van Speijk zijn eigen kanonneerboot tot ontploffing bracht. Van Speijk, een jonge Nederlandse marine-officier, weigerde zich tijdens de Belgische Opstand over te geven aan de vijand. Volgens de legende riep hij “Dan liever de lucht in!” – en stak hij resoluut een brandende lont in het kruitvat, waardoor schip én bemanning de lucht in vlogen.
Het schilderij beeldt Van Speijk uit op het kritieke moment in de kruitkamer, omringd door schrik en chaos, seconden voordat de allesvernietigende explosie plaatsvindt. Deze heldendaad maakte Van Speijk in één klap tot nationaal held.
In Amsterdam, zijn geboortestad, werd hij als weesjongen opgevoed in het Burgerweeshuis en uitgerekend dat weeshuis liet later dit schilderij maken ter ere van hun beroemde oud-pupil.
Het kunstwerk ademt patriottisme en opoffering: je ziet de vastberadenheid op Van Speijks gezicht en de spanning van de bemanning om hem heen. Hoewel de gebeurtenis zich afspeelde in Antwerpen, beschouwen Amsterdammers Van Speijk als een lokale held, er is zelfs een Van Speijkstraat en een vuurtoren naar hem vernoemd.
Dit schilderij herinnert ons aan de moed en zelfopoffering die ook deel uitmaken van de geschiedenis van Amsterdam.
Sophia Adriana de Bruijn - Thérèse Schwartze
In de collectie van het Amsterdam Museum bevindt zich een elegant portret van Sophia Adriana de Bruijn (1816–1890), geschilderd door de gerenommeerde portrettiste Thérèse Schwartze in 1890. Achter dit portret schuilt het verhaal van een welgestelde Amsterdamse verzamelaarster en weldoenster, die haar liefde voor kunst wist om te zetten in blijvend erfgoed.
Bij haar overlijden liet Sophia haar huis aan de Herengracht en een collectie van meer dan 5000 kunst- en gebruiksvoorwerpen na aan de gemeente Amsterdam. Hoewel haar wens was om in haar huis een museum te vestigen, bleek dit onpraktisch. In plaats daarvan werd haar enorme verzameling ondergebracht in het pas geopende Stedelijk Museum (1895), waar circa 3900 objecten een plek kregen in elf stijlkamers.
Het Amsterdam Museum beheert vandaag de dag zowel de stijlkamers als de objecten uit Sophia’s schenking. Haar portret maakt deel uit van deze nalatenschap en herinnert aan haar onschatbare bijdrage aan het museale landschap van de stad. Dankzij haar genereuze gift wordt zij beschouwd als een van de grondleggers van het Stedelijk Museum.
Piet van Eeghen Collectie
Piet van Eeghen: Amsterdamse weldoener en verzamelaar
Een belangrijke naam in de geschiedenis van het Amsterdam Museum is Christiaan Pieter (Piet) van Eeghen (1816–1889). Deze negentiende-eeuwse ondernemer en filantroop drukte zijn stempel op de stad Amsterdam op allerlei manieren. Van Eeghen was mede-oprichter van het Vondelpark en het Prinsengrachtziekenhuis en hij initieerde tal van projecten op het gebied van sociale woningbouw en stadsverbetering.
Hij hield zich meestal op de achtergrond, maar zijn invloed was enorm: zo was hij ook betrokken bij de oprichting van het Rijksmuseum en het Stedelijk Museum. Piet van Eeghen was bovendien een gepassioneerd kunstverzamelaar. Hij verzamelde voornamelijk romantische schilderijen, zowel van Nederlandse meesters als van buitenlandse tijdgenoten. Zijn collectie omvatte werken van onder anderen Jozef Israëls, Ary Scheffer, Nicolaas Pieneman en Alexandre Calame. Na zijn overlijden in 1889 schonken zijn kinderen maar liefst 93 schilderijen uit zijn verzameling aan de stad Amsterdam, een schenking die nu onderdeel is van de collectie van het Amsterdam Museum.
Dankzij Piet van Eeghen bezit het museum bijvoorbeeld de grootste collectie prenten en tekeningen van de illustrator Jan Luyken ter wereld. Van Eeghen staat bekend als een echte stadmaker: zonder hem zou Amsterdam er heel anders hebben uitgezien.
Bron: Amsterdam Museum
Piet van Eeghen collectie
Verlaten (L’abandon) – Louis Gallait, 1849
Onder de romantische schilderijen in het Amsterdam Museum springt “Verlaten (L’abandon)” in het oog, een emotioneel doek uit 1849 van de Belgische kunstenaar Louis Gallait. Het schilderij verbeeldt op aangrijpende wijze een moeder met haar kind in een moment van diepe verlatenheid.
In zachte, donkere tinten zien we de moederfiguur met een gebroken blik en een klein kind tegen zich aan. Gallait stond bekend om zijn dramatische stijl en liefde voor historische en genretaferelen, en dit werk is daarop geen uitzondering: de emotie spat van het doek af.
Dit schilderij maakte deel uit van de verzameling van Piet van Eeghen; hij had een voorliefde voor dit soort ontroerende, fijn geschilderde taferelen. In 1889 werd Verlaten door de kinderen van Van Eeghen geschonken aan de stad als onderdeel van hun vaders collectie. Daarmee kwam dit schilderij in het Amsterdam Museum terecht, waar het sindsdien bezoekers raakt met zijn universele boodschap van moederliefde en tragiek.
Piet van Eeghen collectie
Meisje uit Dalarne – Jozef van Lerius
Een heel ander soort charme straalt van “Meisje uit Dalarne”, geschilderd door de Belgische kunstenaar Jozef Henri François van Lerius in het midden van de 19e eeuw (datering ca. 1843-1876).
Dit schilderij toont een jong meisje uit Dalarna (een streek in Zweden) gekleed in traditionele Zweedse klederdracht. Ze zit braaf met gevouwen handen in haar schoot, haar gezichtje iets naar links gewend. Het detail is betoverend: het meisje draagt een zwarte muts waaronder een wit lint tevoorschijn komt, en over haar schapenvachtje heeft ze een felrood schouderdoekje met twee pluizige pompons.
Achter haar strekt zich een rustig landschap uit met een lage horizon en een egaal blauwe lucht. Van Lerius, die bekendstond om zijn fijnzinnige portretten en genrescènes, heeft hier een intiem moment vastgelegd. Het Meisje uit Dalarne was exotisch voor Nederlandse begrippen van die tijd en het paste perfect in de romantische smaak van verzamelaars als Piet van Eeghen. Niet verwonderlijk dat ook dit werk deel uitmaakte van Van Eeghens collectie en in 1889 als schenking in het Amsterdam Museum belandde.
Piet van Eeghen collectie
Het meer van Como – Pierre Louis Dubourcq, 1846
We verlaten de binnenkamers en gaan naar buiten met “Het meer van Como”, geschilderd in 1846 door Pierre Louis Dubourcq.
Dubourcq was een Amsterdamse kunstenaar (1815–1873) die graag reisde en geïnspireerd werd door verre oorden. In dit sfeervolle panorama heeft hij het Italiaanse Lago di Como vastgelegd, omgeven door majestueuze bergen onder een stralende hemel.
Het schilderij brengt je in gedachten naar Noord-Italië: je ziet het azuurblauwe water van het Comomeer dat kalm weerspiegeld, slanke cipressen en weelderig groen langs de oevers, en misschien een zeilbootje in de verte. Hoewel Amsterdamse schilders vooral hun eigen vlakke polderlandschappen kenden, toont Dubourcq’s werk hoe de Romantiek de blik verlegde naar het sublieme buitenland.
Ook dit schilderij maakte deel uit van Piet van Eeghens verzameling. Dankzij zijn schenking kunnen wij vandaag dit uitzicht bewonderen in het museum. Het meer van Como neemt je even mee op reis in de tijd én in de ruimte. Het roept het gevoel op van een zonnige middag aan een Italiaans meer in de 19e eeuw, een moment van dromerige escapisme dat destijds voor Amsterdamse stedelingen misschien net zo fascinerend was als voor ons nu. Zo verbindt dit doek de verhalen van Amsterdam met die van de wijde wereld.
Kunst voor Iedereen
Deze selectie van kunstwerken en verhalen geeft een indruk van de veelzijdige collectie van het Amsterdam Museum. Of het nu gaat om lokale helden, markante stadsgezichten of romantische meesterwerken uit een privéverzameling, samen brengen ze de geschiedenis van Amsterdam tot leven. In het Amsterdam Museum is iedere zaal een nieuw hoofdstuk in het verhaal van de stad, vol leuke weetjes, verrassende perspectieven en liefde voor Amsterdam.
Breng vooral een bezoek aan het Amsterdam Museum en duik zelf in het verhaal van Amsterdam!
